Дебет картасы: анықтамасы, оның кредит картасынан айырмашылығы, мүмкіндіктері мен пайдалану жолдары

Дебет картасы қалай жұмыс істейді?

Оны пайдалану оңай. Бастапқыда оның балансы нөлге тең: оны толықтыру үшін банкомат арқылы қолма-қол ақша енгізу, басқа шоттан ақша аудару немесе оған жалақы, стипендия немесе зейнетақы алуды ресімдеу қажет. 

Дебет картасы негізінен қолма қол ақшасыз төлемдер үшін қолданылады: 

• сауда нүктелерінде POS-терминал арқылы төлем жасау;
• интернет-дүкендерде төлем деректемелері бойынша төлеу;
• мобильді байланыс, интернет және коммуналдық қызметтер үшін төлемдер жасау; 
• аударымдар жасау. 

Оған қоса дебет картасы арқылы банкоматтан ақша алуға болады. 

Карталарды шығаратын банктер оны шығару және оған жылдық қызмет көрсету үшін ақы алуы мүмкін. Барлық ұйымдардың әртүрлі шарттары бар: комиссияны есептен шығару мөлшері мен тәртібі тарифтермен анықталады. Бірақ әдетте дебет картасын пайдалану ыңғайлы әрі тиімді: көбінесе банктер карточка иелеріне кешбэк және басқа бонустар ұсынады.

Дебет картасының деректемелері

Әрбір дебет картасында келесі ақпарат болады: 
 

• Нөмір. Бұл картаның алдыңғы жағында көрсетілген он алты таңбалы код.
• Жарамдылық мерзімі. Ол да картаның алдыңғы жағында карта нөмірінің астында көрсетілген.
• CVC-код (CVV-код). Банк картасының артқы жағындағы ақ сызықта көрсетілген үш сан.
• Карта иесінің тегі мен аты латын әріптерімен (атаусыз карталарынан басқа).
• Банктің логотипі және кейде оның деректемелері (байланыс телефондары, мекенжайы).
• Төлем жүйесінің логотипі.

Дебет картасының кредит картасынан айырмашылығы

Дебет карталарын кредит карталарымен жиі шатастырады. Кредит карталары да аударымдар, төлем жасау және қолма-қол ақша алу үшін қолданылады. Дебет картасына да, кредит карталарына да кэшбэк пен басқа бонустар есептеледі. Бірақ олардың арасында үлкен айырмашылық бар.

💳 Дебет картасында сіздің ақшаңыз жатады, сондықтан бұл сомадан артық мөлшерде ақша жұмсау мүмкін емес. Карта иесі сатып алулар жасау үшін пайыз төлемейді, ал кейбір банктер тіпті шоттағы қалдық үшін сыйақы төлейді. 

Егер сіз картаны жоғалтсаңыз немесе ол алаяқтардың қолына түссе, сізде тек өз ақшаңызды жоғалту қаупі болады. 

💳 Кредит картасында жатқан ақша банкке тиесілі болады. Банк қарыз алушыға белгілі бір мөлшерде кредиттік лимит ұсынады. Оның мөлшері шегінде сатып алулар жасауға болады.

Кредит картасы бойынша жеңілдік кезеңі белгіленген: егер сіз қарызды осы мерзім аяқталғанға дейін төлемесеңіз, банк пайыздарды есептейді. Төлемнің минималды сомасы белгіленген: ақша уақытында енгізілмесе, банк төлем мерзімін өткізу үшін айыппұлды есептейді. Кредит картасы бойынша жасалынатын операциялар да кредиттік тарихқа әсер етеді. 

Егер зиянкестер кредит картасына қол жеткізсе, олар бүкіл кредиттік лимитті жұмсап, сізге қарызды өтеуге тура келеді. 

Келесі кестеде дебет пен кредит карталарының арасындағы айырмашылықтар келтірілген. 

Дебет карталарының түрлері

Дебет карталары екі форматта шығарылады:

• Виртуалды — интернет-банкте немесе мобильді қосымшада жасалады. Тек электронды түрде бар және онлайн сатып алулар үшін қолданылады. 
• Пластикалық карта — физикалық тасымалдаушысы бар. Ол офлайн есеп айырысу және банкомат операциялары үшін қолданылады. Картаның алдыңғы жағында иесінің аты-жөні, жарамдылық мерзімі және бірегей карта нөмірі көрсетілген. Артқы жағында CVC коды бар магниттік жолақ бар. Картаға 4 саннан тұратын коды бар пин-конверт қоса беріледі. Ол пайдаланушыны авторландыру және операцияларды растау үшін қолданылады.

Кейбір банктер дебет карталарын овердрафтпен шығарады. Олар клиенттердің жеке қаражатын сақтайды, бірақ егер сатып алуға ақша жеткіліксіз болса, клиент белгілі бір сомаға "минусқа" кетіп, оны банктен қарызға алады.

Дебет картасын қалай таңдау керек?

Картаны таңдағанда келесі ақпаратты ескеру қажет.

Бейілділік бағдарламасы. Клиенттерді ұстап қалу үшін банктер келесі құралдарды ұсынады:

• Кэшбэк. Сіз төлем жасағанда, банк сізге ақшаның бір бөлігін қайтарады. Ресімдеу алдында банк қандай шығындар үшін кэшбэк есептейтінін тексерген жөн — көптеген банктерде төлемдер мен шығындар санаттары бойынша шектеулер бар, мысалы, кэшбэк тек таксиге немесе банктің серіктестік желісіндегі сатып алуларға есептеледі.
  
   
• Бонустар. Кейбір банктер сатып алулар үшін тек серіктестерде жұмсауға болатын бонустық балдарды есептейді. Сіз белгілі бір дүкендер мен қызметтерді пайдалансаңыз, ол сізге тиімді болады.
  
   
• Қалдыққа есептелетін пайыздар. Егер сіз картада белгілі бір соманы сақтасаңыз, банк сізге сыйақы есептейді.

Тарифтер. Көптеген банк қызметтері ақылы болып табылады:

• Ақша картаны ашу және жылдық қызмет көрсету үшін алынады. Көбінесе бірінші жылы картаны тегін пайдалануға болады, ал содан кейін белгіленген соманы төлеуге тура келеді.
  
   
• Банкоматтан қолма-қол ақша алу үшін комиссия. Банктер лимиттерді белгілейді: мысалы, 1,5 млн теңгеге дейін ақша алу — тегін, ал егер бұдан артық соманы алу қажет болса —  ақша алу сомасынан 3%. 
  
   
• Аударымдар үшін комиссия. Мұның бәрі белгілі бір ұйымның шарттарына байланысты, бірақ әдетте бір банктің ішінде аударымдар тегін, ал басқа банктен алушыға аударым жасау үшін комиссия төлеу қажет болады. 
  
   

Қосымша қызметтер. Картада байланыссыз төлем технологиясын қосу мүмкіндігі болса, оны қолдану әлдеқайда ыңғайлы болады: төлем жасау үшін оны терминалға жақындату ғана қажет. 

Таңдау кезінде тағы қандай қызметтер пайдалы болатынын қарастырған жөн: мысалы, овердрафт немесе алаяқтардан сақтандыруды қосу мүмкіндігі. 

Эмитент банк. Картада ақшаны қауіпсіз түрде сақтау үшін сенімді банкті таңдау маңызды. Оның Қазақстандық депозиттерге кепілдік беру қорының (ҚДКБҚ) сайтындағы тізілімдегі салымдарды сақтандыру жүйесінің қатысушысы болуын тексеріңіз. Егер кепілдік беру жүйесіне қатысушы банк банкроттыққа ұшыраса немесе лицензиясынан айырылса, ақша қор қаражатынан қайтарылады. 

Банктің нарықтағы экономикалық жағдайы тәуелсіз халықаралық агенттіктер жасаған сенімділік рейтингін көрсетеді. Оны ҚДКБҚ да жариялайды. 

Егер сізге қолма-қол ақша алу немесе енгізу жиі түрде қажет болса, қалада қанша банкомат бар екенін және олардың орналасуын тексеріңіз. Егер олар аз болса, картаны пайдалану қиын болады. Сонымен қатар барлық операцияларды онлайн жасайтын тұлғалар үшін интернет-банкинг немесе мобильді қосымшаның болуы өте маңызды. 

Дебет картасын қалай ресімдеуге болады?

Картаны ресімдеу үшін сізге паспорт пен ЖСН қажет.

Сауалнама деректерін, карта түрін және шот валютасын көрсете отырып, банк бөлімшесіне хабарласыңыз немесе өтінімді сайтта толтырыңыз. 

Банктің шешімін күтіңіз. Карта дайын болған кезде сізге хабарлама келеді. Оны жеке барып, пошта арқылы немесе жеткізу арқылы алуға болады.

Картаны алған кезде ПИН-код конвертінің мөрленгенін тексеріңіз. Қаражаттың қозғалысын бақылау үшін онлайн банкті орнатыңыз немесе СМС-хабарламаларды қосыңыз. Қызметтердің құны картаның түріне және оны шығаратын банкке байланысты болады. 

Дебет картасын пайдаланудың артықшылықтары мен кемшіліктері

Кез келген қаржы құралы сияқты, дебет картасының да артықшылықтары мен кемшіліктері болады. 

✅ Ыңғайлылық — өзімен бірге қолма-қол ақшаны алып жүрудің қажеті жоқ, қажетті сома кез келген уақытта қолжетімді. Ал төлемдерді тәулік бойы жасауға болады. 

✅ Қауіпсіздік. Егер карта жоғалған немесе ұрланған болса, оны бұғаттауға болады, сонда ақша шотта қалады. Карточкамен төлеу ыңғайлы: мысалы, қолма-қол ақшасыз төлем кезінде қателіктер әдетте жоқ — ақшаны қайта есептеудің қажеті жоқ. 

✅ Тиімділік. Картаны қолма-қол ақшаға қарағанда пайдалану тиімді: сатып алулар үшін кэшбэк есептеледі, ал кейбір банктер шоттағы қалдық үшін пайыздарды есептейді.

✅ Шығындарды бақылау. Барлық шығындар мобильді қосымшада көрсетіледі және сіз әрқашан ақшаңызды не үшін жұмсағаныңызды көресіз. Сондықтан бюджетті жоспарлау да ыңғайлы болады. 

Дебет картасының кемшілігі ретінде банктің ақылы қызметтерін атауға болады. Оларға картаға қызмет көрсету, ақша алу және аудару үшін комиссиялар жатады. Картаны пайдаланған кезде сақ болу керек: егер алаяқтар оған қол жеткізсе, ақша ұрлануы мүмкін.