Ақшаңыз қайда кетіп жатқанын байқап көрдіңіз бе? Жалақы картаға түскен бойда, екі апта өтпей-ақ көп бөлігі жұмсалып, келесі айлыққа дейін ақша жетпей қалатын жағдай таныс шығар. Мұндай жағдай көпшіліктің басынан өтеді, әрі бұл табыстың аздығын емес, оны тиімді басқару жүйесінің жоқтығын көрсетеді. Алайда жеке қаржыңызды ретке келтіру үшін күрделі білімнің қажеті жоқ.
Қарапайым әрі тиімді әдістердің бірі — 50/30/20 ережесі. Бұл қатаң шектеу емес, керісінше, ақшаңыздың қайда кетіп жатқанын анықтап, уайымсыз ақша жинауды бастауға көмектесетін икемді жүйе. Бұл мақалада біз осы ереженің қалай жұмыс істейтінін, оны Қазақстандағы табыс деңгейіне қалай бейімдеуге болатынын және Home Credit Bank ұсынатын заманауи құралдардың қаржыны басқару процесін қалай жеңілдететінін талқылаймыз.
50/30/20 әдісі — бюджет жүргізудің ең танымал тәсілдерінің бірі. Ол күрделі кестелер мен есептеулерден шаршамай, ақшаны тиімді басқарғысы келетіндер үшін өте қолайлы. Бұл тәсілдің басты артықшылығы — қарапайымдылық. Ереже сіздің ай сайынғы табысыңызды күнделікті қажеттіліктерге, сатып алуларға және болашаққа сенімді қадам жасауға жеткілікті ақша қалдыруға көмектеседі.
50/30/20 жүйесі — бұл сіздің таза табысыңызды (салықтар шегерілгеннен кейін) үш негізгі категорияға белгілі бір пайыздық үлеспен бөлуді ұсынады. Бұл әдіс АҚШ сенаторы Элизабет Уоррен мен оның қызы Амелия өздерінің «All Your Worth: The Ultimate Lifetime Money Plan» атты кітабында сипатталып, кейін танымал болған. Олардың мақсаты адамдарға жеке қаржыны басқаруға көмектесетін қатаң шектеу емес, икемді әрі тепе-теңдікті сақтайтын жүйе ұсыну болды. Бұл ақшаны қайда және қалай жұмсау керектігін түсінудің, алдағы жоспарларды жасау мен ақша жинақтаудың ең тиімді жолы.
Бұл бюджетті бөлу ережесі сіздің табысыңыз үшін қарапайым формуланы ұсынады. Бұл принципті түсіну — қаржыны дұрыс басқаруға жасалған алғашқы қадам.
- 50% — қажеттіліктер (Needs) Табыстың жартысы өмір сүруге қажетті басты шығындарға жұмсалуы керек. Оларға коммуналдық төлемдер мен үйді жалға алу, кредиттер бойынша төлемдер, азық-түлік, көлік, денсаулыққа пен байланысқа жұмсалатын шығындар жатады. Қажеттілік пен қалау арасында айырмашылық бар. Мысалы, базалық интернет-пакет — қажеттілік, ал 500 каналы бар ең қымбат пакет — қалау.
- 30% — қалайтын заттарды сатып алу (Wants) Бюджеттің бұл бөлігі сіздің өміріңізді жарқын әрі қызықты етеді. Бұл қуаныш әкелетін қосымша шығындар. Мысалы: ойын-сауық, дәмханалар мен мейрамханаларға бару, хоббимен айналысу, стримингтік қызметтерге жазылу, қосымша шопинг. Бұл категория психологиялық тұрғыдан өте маңызды: өзіңізге ләззат сыйлаудан мүлде бас тарту жиі түрде уайымға және бюджеттен толықтай бас тартуға алып келеді.
- 20% — жинақ ақша және қарыздарды өтеу (Savings & Debt) Бұл сіздің болашағыңызға жасалған инвестиция. Бұл ақша сіздің қаржылық қауіпсіздігіңізді қамтамасыз етеді. Бұл санатқа қаржылық қауіпсіздік қорын құру, үлкен мақсаттарға ақша жинау (демалыс, көлік), инвестициялар және кредиттерді мерзімінен бұрын өтеу (ай сайынғы минималды төлемнен артық сома) кіреді.
Мұндай жүйе арқылы сіз қаржыңыздың айқын әрі түсінікті бейнесін көресіз.
50/30/20 ережесі әмбебап болғанымен, оны өз еліңіздің экономикалық жағдайына және жеке жағдайыңызға сәйкес бейімдеу маңызды. Табыс деңгейін, бағаларды және міндетті төлемдерді ескере отырып, бюджетті қалай дұрыс бөлу керектігін түсіну қажет.
Қазақстанның Алматы немесе Астана сияқты ірі қалаларында тұрғын үйді жалға алу шығындары табыстың айтарлықтай бөлігін алады. Мұндай жағдайда «Қажеттіліктер» категориясы 50%-дан асып кетуі мүмкін. Бұл қалыпты жағдай. Ең бастысы бюджетті бөлу принципін сақтау қажет. Егер міндетті шығындарыңыз 60%-ға жетсе, онда «Қалайтын заттар» мен «Жинақ ақша» бөлігін, мысалы, максимум 20%-ға қысқартуға тура келеді. Бұл бюджет бөлу тәсілі қатаң ереже емес, икемді құрал екенін есте ұстау керек. Соңғы бірнеше айдағы шығындарыңызды талдап, бюджетті өзіңізге сай қалай дұрыс бөлуге болатынын түсіне аласыз.
Оны нақты мысалдар арқылы қарастырайық. Бұл отбасылық бюджетті тиімді басқарудың ең нәтижелі тәсілдерінің бірі.
- 1-мысал: Табыс 200 000 ₸
- Қажеттіліктер (50%): 100 000 ₸
- Қалайтын заттар (30%): 60 000 ₸
- Жинақ ақша (20%): 40 000 ₸
Осы бюджетті қолданғанда ай сайын жинаған 40 000 теңге бір жылда 480 000 теңгеге айналады — бұл демалысқа немесе ірі сатып алуға жеткілікті қаржы.
- 2-мысал: Табыс 350 000 ₸
- Қажеттіліктер (50%): 175 000 ₸
- Қалайтын заттар (30%): 105 000 ₸
- Жинақ ақша (20%): 70 000 ₸
Бұл жағдайда қосымша қаражат пен ақша жинау мүмкіндіктері көбірек болады.
- 3-мысал: Табыс 500 000 ₸
- Қажеттіліктер (50%): 250 000 ₸
- Қалайтын заттар (30%): 150 000 ₸
- Жинақ ақша (20%): 100 000 ₸
Осы табыспен ай сайын 100 000 теңге жинау арқылы қаржылық мақсаттарыңыз үлкенірек бола алады.
Осындай отбасылық бюджет табысыңыз өзгерген кезде қаржыны оңай түрде жоспарлауға мүмкіндік береді.
Теорияны білу жақсы, бірақ оны іске асыру үшін практикалық құралдар қажет. Home Credit Bank өз клиенттеріне қарапайым және ыңғайлы цифрлық шешімдерді ұсынады, солардың көмегімен ақша жинау қиынға соқпайды.
Бюджетті жоспарлау үшін күрделі кестелер қажет емес. Барлығын Home Credit Bank мобильді қосымшасында оңай жасауға болады:
- Жинақ шоттары: Әртүрлі мақсаттар үшін бөлек шот ашып, оған «Қауіпсіздік қоры» сияқты жеке атау беруге болады. Ақша жинаудың басты қағидаларының бірі — жинақ ақшаны күнделікті шығындардан бөлек сақтау.
- Депозиттер: үлкен және ұзақ мерзімді мақсаттарға арналған тиімді пайыздық мөлшерлемесі бар депозиттер ашыңыз. Бұл сіздің жинақ ақшаңызды сақтап қана қоймай, инфляцияға қарамай өсуіне де көмектеседі.
Жоспарды ұстанудың ең жақсы тәсілі — оны автоматтандыру. Home Credit Bank қосымшасында сіз тұрақты автоматты аударымдарды баптай аласыз. Мысалы, жалақы күні сіздің табысыңыздың 20%-ы негізгі картаңыздан жинақ шотыңызға автоматты түрде аударылады. Бұл өзіңізге «болашақ салығы» ретінде төленетін сома. Осылайша банк сіздің қаржылық тәртібіңізді қамтамасыз етеді. Бұл қаржылық тәртіпті өміріңізге енгізудің қарапайым әрі тиімді әдісі.
50/30/20 ережесі бойынша бюджетті бөлу — бұл қатаң шектеу емес, бұл бақылау мен саналы шешім қабылдау. Осы қарапайым әдіс қаржылық әдеттеріңізді түсінуге, қарыздардан арылуға және мақсаттарыңызға сенімді қадам жасауға көмектеседі. Home Credit Bank ұсынатын заманауи құралдардың көмегімен бұл жүйені өміріңізге бірнеше кликпен оңай енгізуге болады. Бүгіннен бастап қаржылық тәртіптің арқасында сенімді болашақ құрыңыз.
