Депозиттік сертификат дегеніміз не және оның салымдардан қандай артықшылығы бар?

Депозиттік сертификат дегеніміз не?

Банктік депозиттік сертификат — бұл банк шығарған бағалы қағаз. Оның белгіленген номиналды құны және жарамдылық мерзімі бар (әдетте кем дегенде бір жыл). Клиент сертификатты банкте сатып алады. Оның мерзімі аяқталған кезде банк сертификатты номиналды құны бойынша сатып алып, сыйақы, яғни пайыздарды төлейді. 

Сертификатты өтініш беру мерзімі аяқталғанға дейін де қайтаруға болады. Салымшыға қолжетімді сома банктің шарттарына байланысты болады. Кейбір сертификаттар бойынша ақшаны мерзімінен бұрын алу кезінде сыйақы жойылады, ал басқа сертификаттар бойынша — сақталады. Бірақ сол сертификаттар бойынша мөлшерлеме әдетте төмен болады.

Сертификат құнының бір бөлігін алу мүмкін емес — банк тек толық соманы төлейді.

Сурет 1

Депозиттік сертификаттың банктік салымнан қандай айырмашылығы бар?

Әрекет ету принципі бойынша депозиттік сертификат қарапайым мерзімді салымға ұқсайды. Екі құрал бойынша да клиент банкке ақшаны белгілі бір мерзімге пайызбен береді. Бірақ олардың айырмашылығы да бар.

 

Банктік депозиттік сертификат салым болып саналмайды. Сондықтан оған «Депозиттерге міндетті кепілдік беру туралы...» №169-III ҚР Заңының күші қолданылмайды. Банктік салыммен салыстырғанда депозиттік сертификаттың артықшылықтары мен кемшіліктері бар.

 

 ✅ Сертификаттардың кірістілігі жоғары. Банктік салымдар бойынша мөлшерлемелерді «Қазақстандық депозиттерге кепілдік беру қоры» АҚ (ҚДКБҚ) реттейді. Мөлшерлемелер белгіленген сомадан жоғары болмауы тиіс. Максималды мөлшерлеме сомасы салым түріне (мерзімсіз, мерзімді немесе жинақ), жарамдылық мерзіміне және толықтыру мүмкіндігіне байланысты болады. 

Депозиттік сертификат бойынша пайыздарды банк өзі белгілейді. Көбінесе олар салымдарға қарағанда жоғары болады. 

⛔ Салымшылардың қаржылық мүдделері сақтандырылмаған. Салымдарға ҚДКБҚ кепілдік береді. Егер банк лицензиясынан айырылса немесе банкроттыққа ұшыраса, салымшылар өз жинақтарын жоғалтпайды: қор жинақ салымдары бойынша 20 млн теңгеге дейін және қалған салымдар бойынша 10 млн теңгеге дейін қайтарады. Бірақ бұл кепілдік депозиттік сертификаттарға қолданылмайды. Сондықтан депозиттік сертификаттар бойынша тәуекел жоғары болады. 

Қауіпсіздік үшін депозиттік сертификатты сатып алу кезінде сенімді банкті таңдау керек: оның нарықтағы орнын және халықаралық рейтингтік агенттіктер тағайындайтын тұрақтылық рейтингін тексеру қажет. Рейтингті ҚДКБҚ сайтында тексеруге болады. 

Депозиттік сертификаттың кірістілігі

Home Credit банктің депозиттік сертификатын мысал ретінде қарастырып, қаржы құралының көмегімен қанша ақша табуға болатынын есептейік.

Банк екі өнімді ұсынады: «Стандартты» және «Икемді». Олардың минималды сомасы, мерзімдері, төлем шарттары және сыйақы мөлшерлемесінде айырмашылықтары бар. Олар кестеде көрсетілген.

Банк сертификаттар бойынша төлемдерді күн сайын дебет карточкасына немесе ағымдағы шотқа есептейді.

Сіз «Стандартты» сертификатын 17,4% мөлшерлемемен 12 ай мерзімге 5 млн теңгеге сатып алдыңыз делік. Осы кезең ішінде күн сайын банк формула бойынша есептелген сыйақыны есептейді:

Бір жыл ішінде салымшы 870 000 ₸ алады

Сол сомаға «Икемді» сертификатын сатып алғанда, бір жылдағы сыйақы 800 мың ₸ құрайды. Бірақ шартты мерзімінен бұрын бұзу қажет болса, салымшы ештеңе жоғалтпайды. Мысалы, сіз сертификатты 3 айдан кейін, яғни 90 күннен кейін сатып алуды шештіңіз. Бұл жағдайда банк номиналдан тыс шамамен 196 721 ₸ төлейді.

Екі өнімнің біреуін таңдаған кезде мақсатты ескеру қажет. Егер сізге максималды табыс алу маңызды болса және жақын арада ақша қажет болмаса, «Стандартты» сертификатын ресімдеу тиімді болады. Сертификатты екі жылға сатып алған дұрыс, бұл ретте ең жоғары пайыз болады. Егер сіз кез келген уақытта ақша алуды қаласаңыз, «Икемді» сертификатын таңдауға болады.

Депозиттік сертификатты қалай ресімдеуге болады?

Депозиттік сертификатты мобильді қосымшада немесе банк бөлімшесінде сатып алуға болады. Ол үшін келесі әрекеттерді орындау қажет:

1. Банкте ағымдағы шотты және дебет картасын ашыңыз. Банк пайыздарды шотқа есептейді. Ал карта ақша алу үшін қажет болады.
2. Сертификаттың номиналды құны мөлшеріндегі соманы шотқа салыңыз.
3. Банкпен сатып алу-сату шартын жасаңыз.

Осыдан кейін банк келесі әрекеттерді орындайды:

• клиенттің жеке шотын ашады;
• ағымдағы шоттан сертификат құны мөлшеріндегі соманы есептен шығарады;
• сертификат шығарады және оны жеке шотқа аударады.

Осы сәттен бастап клиент бағалы қағаздың иесі болып саналады.