Егер сізге банктен қоңырау шалса
❗ ❗ Мысал. Сізге біреу қоңырау шалып, өзін банктің қауіпсіздік қызметкері ретінде таныстырады да, қазір картаңыз бойынша күдікті әрекеттер байқалғандығы, сіздің атыңызға кредит ресімделгенін немесе ақшаңыз бөтен шотқа аударылғандығы туралы айтады. Ақшаны қорғау үшін қосымша салым ресімдеп, ақшаны қауіпсіз шотқа немесе сақтандырыру ұяшығына аудару қажеттілігі туралы айтады.
Бірақ бұған сенбеу керек. Олар бір телефоннан қоңырау шалып, сосын сізді басқа бөлімдермен байланыстырады, ал адам бұл кезде қатты уайымдай бастайды.
❓ ❓ Алаяқтардың мақсаты:
- Төлем деректерін біліп алу. Мысалы, алаяқтар картаның жарамдылық мерзімін немесе CVV/CVC кодты сұрауы мүмкін. Бұл ақпаратты білгеннен кейін картамен онлайн-дүкендерде төлем жасауға болады.
Кейде алаяқтар SMS арқылы келген кодты айтуды сұрайды. Ол дегеніміз басқа деректемелер оларда бар, енді операцияны растау ғана қалды.
- Адамды көрсетілген деректемелер бойынша тікелей «сақтандыру» шотына немесе «сақтандыру» агентіне ақша аударуға көндіру. Бұл жағдайда алаяқтар аударымды растау үшін банк қызметкерлері хабарласқан кезде не айту туралы нұсқаулық береді. Олар барлық операциялар өз еркімен жасалатынын айтуды сұрайды. Бірақ ақша оларға түседі.
❌ ❌ Алаяқты қалай анықтауға болады? «Сақтандыру агенті», «сақтандыру ұяшығы» және «қауіпсіз шот» сөздерін тек қылмыскерлер қолданады: егер сіз осы терминдердің бірін естіген болсаңыз, әңгімені бірден аяқтаңыз.
Банк қызметкерлері шоттар бойынша қандай да бір операциялар жасауды немесе картаңыздың және шоттардың нөмірін сұрамайды, себебі бұл деректер оларға белгілі. Aл картаның жарамдылық мерзімі, CVC / CVV код және SMS арқылы келген код — бұл құпия ақпарат. Оны телефон арқылы айтуға болмайды.
Егер шотыңыздан ақша рұқсатсыз аударылатын болса, банк оны бірден бұғаттап, бұл туралы сізге SMS немесе push-хабарлама арқылы хабарлайды. Бұл процесс клиент банкке өзі қоңырау шалу үшін жасалған.
Алаяқтар бір орында тұрмайды. Олар үнемі жаңа алдау тәсілдерін ойлап табады. «Банктің қауіпсіздік қызметкерлері» адамды бөтен қосымшаны орнатуға көндіреді.
Кейде бағдарлама заңды болуы мүмкін, бірақ алаяқтар оларды өз мақсаттарында пайдаланады. Сондықтан келесі бағдарламаларды смартфоныңызға орнатпаңыз:
Есіңізде сақтаңыз: қашықтан қол жеткізуге арналған кез келген бағдарламалар да, құрылғының экранын басқаларға көруге мүмкіндік беретін бағдарламалар да қауіпті болып табылады. Банк қызметкерлері ешқашан қандай да бір бағдарламаларды орнатуды немесе сілтеме бойынша өтуді сұрамайды. |
Егер алаяқтар өздерін полиция қызметкерлері ретінде таныстырса
❗ ❗ Мысал. Жалған полиция қызметкерлері де жоғарыда сипатталған сценарийге қатысуы мүмкін. Олар әңгімеге қосылып, адамды қорқытады.
Алаяқ бұл тергеуші немесе күш құрылымдарының қызметкері деп айтып, мысалы, Иван Иванович сізге кім болып келеді деп сұрайды. Сосын Иван Иванович әртүрлі банктерге сенімхатпен барып, кредиттерді алады деп айтады.
Сонымен қатар алаяқтар полицияға оның туысы немесе досы жүгінді деп айтады.
❓❓ Алаяқтардың мақсаты. Құпия деректерді білу. Бұл ақпарат жеке басын растау үшін қажет деп айтады.
Кейде адамды «Ұлттық Банк қызметкерімен» байланыстырады. Ол ақшаны қорғау үшін SMS арқылы келген кодты айтуды және банк қосымшасына кіру кодын өзгертуді ұсынады. Бұл әрекеттер жасалса, алаяқтар онлайн-банкингке қол жеткізеді.
❌ ❌ Алаяқты қалай анықтауға болады? Егер полиция қызметкері сіздің атыңызға кім кредит алғанын немесе ақшаның қауіпсіздігін талқылау үшін қоңырау шалса, сенбеңіз — бұл алаяқтар. Полиция қызметкерлері кредит ресімдейтін адамдарды және олардың ақшаларын бақыламайды. Ал егер құқық қорғау органдары сізді шынымен іздейтін болса, сізге ресми хабарлама келеді.
Алаяқтықтың басқа тәсілдері
Белгілі компанияның инвесторынан қоңырау. Алаяқ өзін инвестициялық аналитик немесе финтех компаниясының қызметкері ретінде таныстырады да, жоғары пассивті табыс алу мүмкіндігі туралы айтады. Ол үшін тек инвестиция салу керек болады.
Әдетте, алаяқтар пайда өте жоғары болады деп айтады да, адамды қатты асықтырады. Бірақ бұған сенбеңіздер, бұл алаяқтар.
Ұялы байланыс операторынан қоңырау. Оператор сим-картаның мерзімі аяқталып, нөміріңіз бұғатталады деп айтады. Ол болдырмау үшін SMS арқылы келген кодты айту керек деп айтады. Осылайша банк қосымшасына қол жеткізеді. Сондықтан бір реттік кодтарды ешкімге айтуға болмайды! Бұны есте сақтау өте маңызды.
Алаяқтарды қалай анықтауға болады?
Алаяқтарды анықтаудың жалпы белгілері бар.
- Кез келген алаяқтық схема бойынша қылмыскерлер адамдарды қорқытуға тырысады. Өйткені бұл жағдайда адамға қысым көрсету оңай.
- Статистика бойынша 90% жағдайда алаяқтар WhatsApp немесе Viber арқылы қоңырау шалады. Сондықтан оған сенбеу керек. Банктер сирек түрде қоңырау шалады. Банктерден хабарламалар әдетте электрондық пошта, push- немесе SMS-хабарламалар арқылы жіберіледі. Полиция да мессенджерлерді қолданбайды.
- Алаяқтар скрипт бойынша жұмыс жасағандықтан, қоңырау шалған кезде олар әдетте «Мені естіп тұрсыз ба?» деп сұрайды. Бұл алаяқтардың белгісі.
- Олар кәсіби терминдерді көп қолданса да, әдетте олар сауатсыз сөйлейді.
Алаяқтардан қалай сақ болуға болады?
Алаяқтардың құрбаны болмау үшін не істеу қажет? Егер сізге қоңырау барысында қысым көрсетілсе, әңгімені жалғастырмай, қоңырауды аяқтаңыз. Егер уайымдайтын болсаңыз, банктің ресми нөміріне қоңырау шалып, айтылған ақпаратты тексеріңіз.
Әдетте алаяқтар өздері қайта қоңырау шалып, адамды алдауға тырысады. Бұл жағдайда компанияның атын, лауазымын және аты-жөнін сұрап, әңгімені аяқтап, сол компанияға өзіңіз қоңырау шалып көріңіз.
Егер сіз төлем деректерін айтып немесе ақшаны аударсаңыз, келесі әрекеттерді орындаңыз:
- Карта мен шоттарды мобильді қосымша, сайт немесе байланыс орталығы арқылы бұғаттаңыз.
- Бірден банкке хабарласып, барлығын түсіндіріңіз. Барлық қаржы операцияларын тоқтатып, шоттарды бұғаттауды сұраңыз. Асығыңыз!
Бұд жағдайда тез әрекет ету керек. Ақша шотыңыздан ұрланса, өтініш жазу қажет. Онда бәрін түсіндіріп, ақшаны қайтаруды талап етіңіз. - Полицияға өтініш беріп, барлық скриншоттарды, үзінді көшірмелерді ұсыныңыз.
Сонымен қатар Қаржылық қызметтерді реттеу және дамыту агенттігіне және Қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау департаментіне де жүгінуге болады.
Егер сіз телефонға қашықтықтан қол жеткізу бағдарламаларын орнатсаңыз, құрылғыны өшіріп, қайта іске қосыңыз. Сонда байланыс үзіледі. Телефонды қайта іске қосқаннан кейін банк қосымшасына кіру кодын өзгертіп, хакерлік қосымшаны жойыңыз.
