Инвестиция - бұл қаржылық мақсаттарға жеткізетін қуатты құрал. Дивидендтерден түсетін табыс немесе бағалы қағаздарды тиімді сату пайдамен қатар дұрыс қаржылық шешім қабылдаудан туындайтын ішкі қанағат сезімін сыйлайды. Алайда, басқа кез келген табыс түрі сияқты, инвестициялық табысқа да салық салынады. Бұл қаржылық сауаттылықтың маңызды аспектісі және оны назардан тыс қалдыруға болмайды.
Инвестицияларға жаңа келген адамдар салық тақырыбынан қорқады, бірақ шын мәнінде Қазақстанда оларды төлеу процесі өте оңай әрі түсінікті. Ең бастысы – негізгі ережелерді білу. Осы мақалада біз инвестициялық табысқа қатысты салық түрлерін, оларды қашан және қалай төлеу керегін және бұл процесте Home Credit банкінің құралдары қалай көмектесетінін толығырақ түсіндіреміз.
Қазақстан Республикасының заңнамасы жеке тұлғалардың табысына салық салу мәселелерін нақты реттейді. Осы ережелерді білсеңіз, сенімді түрде инвестициялауға болады. Салықты уақытында төлеу тек мемлекеттік органдармен ықтимал қиындықтардан сақтап қана қоймай, сонымен бірге сіздің жауапты инвестор екеніңізді көрсетеді.
Қазақстанда жеке тұлғаның инвестициядан түскен табысына жеке табыс салығы (ЖТС) салынады. Салық сіз пайда тапқан сәттен бастап есептеледі.
Бағалы қағаздарға салынған инвестициялардан түсетін және салық салынатын негізгі табыс түрлері:
- Құн өсімінен түскен кіріс. Сіз акцияларды немесе облигацияларды сатып алған бағадан қымбатқа сатсаңыз, екі бағаның арасындағы айырма – сіздің салық салынатын пайдаңыз.
- Дивидендтер. Егер сіз дивиденд төлейтін компаниялардың акцияларына иелік етсеңіз, төленетін дивиденд сомасы да сіздің табысыңыз болып есептеледі.
- Облигациялар бойынша купондық кіріс. Облигация иесі ретінде алатын тұрақты пайыздық төлемдерге де салық салынады.
- Депозиттер бойынша алатын табыс. Банктік салымдардан түсетін сыйақы да табыс болып саналады. Көп жағдайда банк салықты өзі ұстап қалады, сондықтан бұл процесс сіз үшін жеңіл әрі ыңғайлы.
ҚР Салық кодексінде инвесторларға кейбір жағдайларда табысқа салық төлемеуге мүмкіндік беретін бірқатар жеңілдіктер бар. Мұның мақсаты – ел ішіндегі инвестициялық белсенділікті арттыру.
Салықтан босатылатын кірістердің негізгі түрлері:
- сату күні KASE немесе AIX қор биржаларының ресми тізімінде тұрған бағалы қағаздарды сату кезіндегі құн өсімінен түскен кіріс;
- дивидендтер төленген кезде KASE немесе AIX қор биржаларының ресми тізімінде тұрған акциялар бойынша дивидендтер;
- Қазақстан Республикасының кейбір мемлекеттік бағалы қағаздары (МБҚ) бойынша купондық кіріс.
Салық заңнамасы өзгеруі мүмкін екенін ескерген жөн, сондықтан кез келген мәміле жасамас бұрын ақпараттың өзектілігін алдын ала тексеру ұсынылады.
Көбінесе жеке инвестор өз табысын дербес түрде декларациялауға және салық төлеуге міндетті болып табылады. Банк немесе брокер сіз жасаған мәмілелер бойынша есеп ұсынуы мүмкін, дегенмен декларацияны тапсыру мен салықты төлеу жөніндегі жауапкершілік толықтай салық төлеушінің өзіне жүктеледі.
Қазақстанда инвестициялардан түскен табысқа салынған салықтарды төлеу үшін ең бастысы есептіліктің мерзімдері мен нысандарын білу қажет.
- Салық кезеңі: бұл күнтізбелік жыл, 1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейінгі кезең.
- Декларация тапсыру мерзімі: егер сіз инвестициялардан табыс алсаңыз, табыс туралы декларацияны (240.00 нысаны) тұрғылықты жеріңіз бойынша салық органына есепті жылдан кейінгі жылдың 31 наурызына дейін тапсыруға міндеттісіз.
- Салық төлеу мерзімі: салық төлеу уақыты да нақты белгіленген. Есептелген салық сомасын есепті жылдан кейінгі жылдың 10 сәуіріне дейін бюджетке төлеу қажет.
Демек, 2024 жылы алынған табысты 2025 жылғы 31 наурызға дейін декларациялап, 2025 жылғы 10 сәуірге дейін салықты төлеу қажет.
Қарапайым мысал негізінде Қазақстанда акцияларды сатудан түсетін табысқа салынатын салық қалай есептелетінін қарастырайық.
- Жағдай: сіз компанияның 50 акциясын 200 000 теңгеге сатып алдыңыз. Біраз уақыттан кейін сіз оларды 270 000 теңгеге саттыңыз.
- Табысты есептеу: сіздің құн өсімінен түскен табысыңыз – 70 000 теңге (270 000 ₸ - 200 000 ₸).
- Салықты есептеу: мұндай табысқа салынатын ЖТС мөлшерлемесі – 10%. Төленуге жататын салық мөлшері: 70 000 ₸ × 10% = 7 000 ₸.
Демек, декларацияны тапсырғаннан кейін бюджетке 7 000 теңге төлеуіңіз қажет болады. Осы ереже басқа да бағалы қағаздарға қолданылады.
Банк салық бойынша кеңесші болып табылмайды және сіздің жеке салық жағдайыңызға қатысты жеке ұсыныстар бермейтінін есте сақтау жөн. Салықты дұрыс есептеу және уақтылы төлеу жауапкершілігі әрқашан инвестордың өзіне жүктеледі.
Дегенмен, Home Credit Bank-тің заманауи цифрлық қызметтері бұл процесті айтарлықтай жеңілдетеді. Олар қаржыңызды реттеуге көмектеседі, қаражат қозғалысын анық көрсетеді және төлемдерді ыңғайлы орындауға мүмкіндік береді. Банк қосымшасы қаржылық және салық тәртібін сақтауға мүмкіндік беретін сенімді құрал болып табылады.
- Жинақ шоттары. Салық тәртібін сақтаудың тамаша тәсілі – Home Credit Bank қосымшасында бөлек жинақ шотын ашу. Инвестициядан табыс алған сайын пайдаңыздың 10%-ын бірден осы шотқа аударыңыз. Осылайша салық төлеуге арналған қаражатты жұмсап қоймайсыз.
- Бюджетке төленетін онлайн төлемдер. Home Credit Bank мобильді қосымшасы арқылы бюджетке жасалатын төлемдерді оңай жасауға болады. Жүйе әртүрлі салық түрлерін төлеуге мүмкіндік береді. Мысалы, жеке кәсіпкерлер оны Қазақстанда ҚҚС төлеу тәртібін түсіну үшін пайдалана алады, ал жеке инвесторлар жеке табыс салығын төлеу үшін қолдана алады.
Инвестициялық табыс салығын төлеу - қаржылық сауаттылықтың ажырамас бөлігі. Бұл процесті түсінсеңіз, бүкіл назарыңызды қаржылық мақсаттарыңызға жетуге аударуға мүмкіндік береді. Home Credit банк ұсынатын ыңғайлы құралдардың көмегімен салық тәртібін сақтау оңай әрі ыңғайлы болады.
Инвесторлар үшін салық заңнамасының ерекшеліктерін және жеке қаржыны басқарудың өзге де аспектілерін тереңірек білу үшін біздің блогтағы мамандардың мақалаларын оқыңыз.
