Зейнетақы жинақтарын алу: Қазақстанда БЖЗҚ-дан қандай мақсаттарға ақша алуға болады?

БЖЗҚ зейнетақы жинақтары дегеніміз не?

Ресми түрде жұмыс істейтін әрбір қазақстандық міндетті зейнетақы жарналарын (МЗЖ) төлейді. Жұмыс беруші ай сайын қызметкердің жалақысынан 10% шегеріп, аударымдар жасайды.

2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап зейнетақы жарналарының тағы бір түрі — ЖМЗЖ қосылды. Оларды жұмыс берушісі өз табысынан төлейді. 2024 жылғы мөлшерлеме — қызметкердің жалақысынан 1,5%. Ол біртіндеп өсіп, 2028 жылға қарай 5%-ға дейін жетеді.

Зиянды өндірістердің қызметкерлері үшін де кәсіби зейнетақы жарналары көзделген. Олардың мөлшері — 5%. Оларды да жұмыс берушісі өз табысынан төлейді.

Бұл ақшаның барлығы ай сайын БЖЗҚ-ға түседі. Зейнеткерлікке шыққан кезде қызметкердің жеке шотында оған өмірдің соңына дейін бөліп төленетін сома жинақталады.

2023 жылдың шілдесінен бастап МЗЖ есебінен қалыптасқан зейнетақыны мерзімінен бұрын алуға болады. Бірақ шектеулер бар. Ақшаны тек белгілі бір мақсаттарға пайдалануға болады.

Зейнетақы жинақтарын не үшін алуға болады?

ҚР әлеуметтік кодексіне сәйкес зейнетақы жинақтарын тұрғын үй жағдайын жақсарту және емдеу үшін алуға болады. Екі жағдайда да алушы ақшаны өз қажеттіліктеріне, жұбайының немесе жақын туыстарының,

• атап айтқанда: ата-аналардың, оның ішінде асырап алушылардың;
• балалар, оның ішінде асырап алынғандардың;
• ағалы-інілілер мен апалы-сіңлілердің,
• ата-әжелердің;
• немерелердің пайдасына жұмсауы мүмкін.

Емдеу мақсаттарына стоматологиялық және офтальмологиялық қызметтер, қалпына келтіретін пластикалық операциялар, протондық, радионуклидтік және радиойодтерапия, радиохирургия, сирек кездесетін ауруларға көмек жатады.

Тұрғын үй жағдайларын жақсарту үшін зейнетақы жинақтарын

• ЖТҮҚ үшін тұрғын үй немесе жер учаскесін сатып алуға;
• бар ЖТҮҚ учаскесінде үй салуға;
• ипотеканы толық немесе ішінара өтеуге;
• ипотека бойынша бастапқы жарнаға;
• сатып алу құқығы бар тұрғын үйді жалдау шарты бойынша толық немесе ішінара төлем жасауға;
• «Отбасы банк» тұрғын үй құрылыс жинақ банкіндегі салымды толықтыру үшін жұмсауға болады.

Қанша ақша алуға болады?

Барлық соманы азаматтардың екі санаты ғана ала алады:

1. Еңбек сіңірген жылдары бойынша зейнетақы алған азаматтар: әскери қызметкерлер, құқық қорғау органдарының қызметкерлері, мемлекеттік фельдъегерлік қызметтің қызметкерлері. Толық тізім ҚР Әлеуметтік Кодексінің 212-бабында келтірілген.
2. Сақтандыру компаниясымен зейнетақы аннуитеті шартын жасасқан адамдар. Бұл қызмет зейнетақыны мерзімінен бұрын алуға мүмкіндік береді: ер адамдарға 55 жастан бастап, ал әйелдерге 52 жастан бастап. Шарт жасасу үшін БЖЗҚ-дағы жеке шотта белгілі бір соманы жинақтау қажет. 55 жастағы ер адамдар үшін 2024 жылы ол шамамен 8,5 млн ₸, ал 52 жастағы әйелдер үшін шамаман 11 млн ₸ құрайды. Аннуитет шартын 45 жастан бастап жасауға болады, бұл жағдайда минималды сома бұдан кем болады. Бірақ төлемдер тек 55 және 52 жастан басталады.

Қалған қазақстандықтар БЖЗҚ-дағы шоттан жинақтардың бір бөлігін ғана алуы мүмкін. Бұл сома ең төменгі жеткіліктілік шегі бойынша анықталады. Ол Үкімет бекіткен әдістеме бойынша жасын ескере отырып есептеледі. Белгіленген шектен асып түстетін соманы толығымен емдеуге немесе үй сатып алуға болады. Сонымен қатар төлемді зейнеткерлік жасқа толмаған адамдар да алуы мүмкін. Ең басты шарт — БЖЗҚ-дағы шотта қажетті соманың жинақталуы. Әртүрлі жастағы ең төменгі жеткіліктілік шегі туралы деректердің БЖЗҚ сайтынан табуға болады.

Мысалы, 45 жастағы азамат үшін ең төменгі жеткіліктілік шегі — 6 950 000 ₸. Егер оның зейнетақы шотында 8 млн. ₸ жинақталған болса, ол 1 050 000 ₸ ала алады.

Еңбек сіңірген демалысқа шығу жасына жеткен адамдардың (ерлер үшін 63 жас және әйелдер үшін 61 жас) қолжетімді сомасын есептеу үшін орташа айлық кірісті ауыстыру коэффициенті деп аталатын тағы бір параметр қолданылады. Оны есептеу үшін барлық зейнетақы төлемдерін, соның ішінде мемлекеттік төлемдерді зейнетке шыққанға дейін орташа жалақы мөлшеріне бөлу керек. Алынған мән кем дегенде 40 болуы тиіс. Бұл жағдайда барлық жинақтаудың жартысын МЗЖ есебінен алуға болады.

Зейнетақы жинақтарын қалай алуға болады?

Қазақстандықтар арнайы платформа арқылы біржолғы зейнетақы төлемін ала алады. Өтінім беру үшін:

1. Егер сізде ЭЦҚ жоқ болса, оны шығару керек. Мұны egov.kz порталы арқылы жасауға болады.
2. Сізге қолжетімді соманы БЖЗҚ сайтындағы немесе мобильді қосымшасындағы жеке кабинеттен білуге болады.
3. Сайт немесе мобильді қосымша арқылы «Отбасы банкте» зейнетақы төлемін алу үшін арнайы шот ашу қажет. Егер сіз туысқаныңызға ақша аударғыңыз келсе, оның да осындай шоты болуы керек.
4. ЭЦҚ арқылы enpf-otbasy.kz платформасында авторландыру.
5. Өзіңіз үшін немесе туыстарыңыз үшін төлемді пайдалану әдісін таңдау.
6. Тізімнен мақсатты таңдау.
7. Ақша алу сомасын енгізу.
8. Табыс салығын ұстау әдісін көрсету: бірден толық немесе ай сайын тең бөліктермен.
9. «Өтінім беру» батырмасын басу.
10. Егер сіз ипотекаға ақша жұмсамақ болсаңыз, ЭЦҚ көмегімен төлем жасауға, табыс салығын төлеуге және кредиттік бюроға деректерді беруге келісімге қол қою.

Екі жұмыс күні ішінде «Отбасы банк» БЖЗҚ-ға өтінім береді, тағы 3–5 күннен кейін сіздің арнайы шотыңызға ақша түседі.

Оларды тұрғын үй жағдайларын жақсартуға 20 күн ішінде, ал емдеуге 45 күн ішінде жұмсау керек. enpf-otbasy.kz платформасындағы жеке кабинетте растайтын құжаттарды PDF форматында жүктеуге және ақша аудару үшін деректемелерді көрсетуге үлгеріп алу қажет. Егер бұл мерзімде жасалмаса, ақша зейнетақы қорына қайтарылады және төлемді қайта ресімдеуге тура келеді.

Қорытынды

• Міндетті зейнетақы жарналары есебінен жинақталған ақшаны мерзімінен бұрын алуға болады. Бірақ шектеулер бар.
• Барлық ақшаны еңбек сіңірген жылдары бойынша зейнетақы алатын азаматтар бірден алуы мүмкін. Қалған қазақстандықтар жинақтардың бір бөлігін ғана ала алады.
• БЖЗҚ-дан түскен ақшаны тек тұрғын үй жағдайларын жақсартуға немесе емдеуге жұмсауға болады.